CNC Makinelerinde En Sık Karşılaşılan 10 Arıza ve Çözüm Yolları

CNC tezgahları, endüstriyel üretimin vazgeçilmez bir parçası olarak yüksek hassasiyet ve verimlilik sunar. Ancak, bu karmaşık makineler, yoğun çalışma temposu altında zaman zaman arızalarla karşılaşabilir. Üretim sürecindeki beklenmedik bir duruş (downtime), hem zaman kaybına hem de ciddi maliyet artışlarına yol açabilir. Bir operatör, bakım teknisyeni veya atölye sahibi olarak, bu arızaları hızlıca tanımak ve doğru müdahaleyi yapmak kritik önem taşır. Bu makalede, CNC makinelerinde en sık karşılaşılan 10 temel arızayı, olası nedenlerini ve pratik çözüm yollarını detaylıca inceleyeceğiz. İş milinden (spindle) servo sürücü alarmlarına kadar, bu rehber sahadaki sorunlara karşı ilk müdahale kılavuzunuz olacak.

CNC Tezgâhlarında Sık Görülen 10 Arıza ve Çözüm Önerileri

Üretim sahasında karşılaşılan sorunlar genellikle mekanik, elektriksel veya yazılımsal kaynaklı olabilir. İşte tecrübelerimize dayanarak derlediğimiz en yaygın 10 problem ve bu problemlere nasıl yaklaşmanız gerektiği.

1. İş Mili (Spindle) Sorunları (Start Almama, Titreşim, Aşırı Isınma)

İş mili, makinenin “kalbi” olarak adlandırılabilir ve kesme işleminin merkezinde yer alır.

• Olası Nedenler:
  • Start Almama: Spindle sürücü (driver) alarmı, eksik faz, düşük voltaj veya programdan M03/M04 (mil çalıştırma) komutunun gelmemesi.
  • Titreşim (Vibrasyon): Yatak (rulman) aşınması, balanssız takım tutucu veya takım, mekanik gevşeklik, sürücü parametrelerinin bozulması.
  • Aşırı Isınma: Soğutma (chiller) ünitesinin arızası, yataklardaki yağlama eksikliği, rulmanların ömrünü tamamlaması.
• Çözüm/Müdahale: Önce spindle sürücünün ekranındaki alarm kodunu kontrol edin. Titreşim varsa, takımı ve tutucuyu söküp mili boşta çalıştırarak sorunun milden mi yoksa takımdan mı kaynaklandığını izole edin. Isınma durumunda, soğutma sıvısının dolaşımını ve chiller ünitesinin çalıştığını teyit edin.
• Profesyonel Destek: Spindle yatakları veya sürücüsü, yüksek mühendislik gerektiren bileşenlerdir. Özellikle sürücü arızalarında veya yatak değişiminde (revizyon) profesyonel destek şarttır. Orijinal spindle sürücü veya revizyon hizmeti ihtiyacınızda, CNC CARE olarak 25 yıllık tecrübemizle yanınızdayız.

2. Takım Değiştirme (ATC) Arızaları (Sıkışma, Yanlış Takım)

Otomatik Takım Değiştirici (ATC), üretimin kesintisiz sürmesi için kritiktir. En ufak bir takılma tüm süreci durdurur.

• Olası Nedenler: Takım değiştirme kolundaki (ATC arm) sensörlerin kirlenmesi (talaş, yağ), pnömatik (hava) basıncının yetersiz olması, mekanik bir sıkışma veya programlama hatası (T kodu ile magazindeki potun eşleşmemesi).
• Çözüm/Müdahale: İlk olarak, ilgili sensörlerin (kolun pozisyonunu, takımın sıkılı olduğunu gören) üzerini hava ile temizleyin. Makinenin hava basıncının (genellikle 6-8 bar) yeterli olduğundan emin olun. ATC’yi manuel (JOG veya MDI) modda, yavaş adımlarla hareket ettirerek sıkışıklığın nerede olduğunu gözlemleyin.

3. Eksen Hareket Sorunları ve Servo Alarmları (Motor Aşırı Yüklenmesi)

Eksenin (X, Y, Z) hareket etmemesi veya hareket ederken alarm vermesi en ciddi duruş sebeplerindendir.

• Olası Nedenler: Mekanik sıkışma (kızaklarda veya vidalı milde talaş birikmesi), servo motor veya sürücü arızası, enkoder (encoder) kablosunda kopukluk/temassızlık, düşük voltaj.
• Çözüm/Müdahale: Alarm kodunu mutlaka not edin. “Overload” (Aşırı Yük) veya “Excessive Lag” (Aşırı Takip Hatası) alarmları genellikle mekanik bir zorlanmaya işaret eder. İlgili eksenin kızak kapaklarını açıp fiziksel bir sıkışma olup olmadığını kontrol edin. “Encoder Error” (Enkoder Hatası) alıyorsanız, motorun arkasındaki enkoder kablosunun soketini kontrol edin.
• Ürün İhtiyacı: Servo alarmları genellikle kritik ve pahalı bileşenlerin arızasına işaret eder. Yanlış müdahale daha büyük maliyetlere yol açabilir. İhtiyacınız olan orijinal servo motor veya sürücü için cnccare.com.tr adresini ziyaret edebilirsiniz. Ücretsiz kargo ve 25 yıllık kurumsal deneyim güvencesiyle, doğru parçayı hızla temin edebilirsiniz.

4. Soğutma Sıvısı (Bor Yağı) Sistemi Arızaları

Yetersiz soğutma, hem takım ömrünü kısaltır hem de işlenen parçanın yüzey kalitesini bozar.

• Olası Nedenler: Pompa motorunun termiğinin atması veya arızalanması, tank içindeki filtrelerin (süzgeçlerin) talaşla tıkanması, borularda veya nozullarda tıkanıklık, düşük sıvı seviyesi.
• Çözüm/Müdahale: Önce tanktaki sıvı seviyesini ve sıvının kirlilik durumunu kontrol edin. Ardından pompa motorunun sigortasını veya termik rölesini kontrol edin. En sık rastlanan sorun, tank içindeki emiş filtresinin tıkanmasıdır; bu filtreyi periyodik olarak temizleyin.

5. Kontrol Paneli (HMI) ve Ekran Sorunları (Görüntü Yok, Tuşlar Çalışmıyor)

Operatörün makine ile iletişim kurduğu panelin çalışmaması, makineyi tamamen kullanılamaz hale getirir.

• Olası Nedenler: Kontrol ünitesinin ana güç kaynağı (PSU) arızası, ekran kartı (varsa) veya LCD ekranın kendisinin arızalanması, panel arkasındaki bağlantı kablolarında gevşeklik, tuş takımının (keypad) ömrünü tamamlaması.
• Çözüm/Müdahale: Makinenin ana elektrik panosundaki kontrol ünitesi (CNC) için ayrılmış sigortaları kontrol edin. Panelin arkasındaki güç ve görüntü kablolarının sıkıca oturduğundan emin olun. Bazen sadece bir yeniden başlatma (enerjiyi tamamen kesip 1 dakika bekledikten sonra açma) sorunu geçici olarak çözebilir.

6. Programlama ve Yazılım Alarmları (G-Kodu Hatası)

Bazen sorun mekanik değil, tamamen yazılımsaldır.

• Olası Nedenler: Yanlış G/M kodu yazımı (Syntax Error), eksik veya fazla parametre (örn. G01 X100 F; ilerleme değeri eksik), çalışma alanı (G54-G59) ayarlarının yapılmamış olması, alt program (sub-program) çağırma hatası (M98).
• Örnek Senaryo: Program 001 ALARM - SYNTAX ERROR veriyorsa, alarmın meydana geldiği satırda (N) kontrol ünitesinin tanımadığı bir karakter veya eksik bir değer vardır. Örneğin, G01 X100. Y100. satırında iki nokta kullanmak yerine G01 X100, Y100. (virgül) kullanmak bu hatayı verebilir.
• Çözüm/Müdahale: Alarmın verdiği satır numarasını bulun ve programı o satırda dikkatlice inceleyin. Programı simülasyon (Dry Run veya Graphic) modunda çalıştırmak, hatayı çarpmadan önce görmenizi sağlar.

7. Limit Switch (Sınır Anahtarı) ve Referans Hataları

Makine, eksenlerin fiziksel sınırlarını veya sıfır noktasını (referans) bulamazsa çalışmayı durdurur.

• Olası Nedenler: Fiziksel anahtarın (switch) üzerine talaş sıkışması, soğutma sıvısı teması nedeniyle anahtarın bozulması, kablo kopukluğu, “Soft Limit” (yazılımsal sınır) parametrelerinin yanlış ayarlanması.
• Çözüm/Müdahale: “Overtravel” (Limit Aşıldı) alarmı alıyorsanız, ilgili eksenin sınır anahtarını bulun. Genellikle kızakların en başında veya sonunda yer alır. Üzerini dikkatlice temizleyin, takılı kalıp kalmadığını kontrol edin.

8. Güç Kaynağı (PSU) ve Voltaj Sorunları

Tüm elektronik bileşenler (sürücüler, kartlar) enerjisini Güç Kaynağı Ünitesinden (PSU) alır.

• Olası Nedenler: Atölyedeki şebeke voltajındaki ani dalgalanmalar, PSU’nun fanının durması ve aşırı ısınması, PSU içindeki sigortaların atması veya bileşen ömrünün dolması.
• Çözüm/Müdahale: PSU üzerindeki durum LED’lerini (örn. “Ready”, “Alarm”) kontrol edin. Giriş voltajının doğru aralıkta olduğundan emin olun.
• Ürün İhtiyacı: Güç kaynağı, makinenin beynidir. Arızalı bir PSU, diğer tüm kartlara (servo sürücüler, ana kart) geri dönülmez zararlar verebilir. Bu riski almayın. Orijinal ve garantili bir güç kaynağı için cnccare.com.tr‘yi ziyaret edin. Kurumsal yapımız sayesinde, makinenizle tam uyumlu parçayı garanti ederiz.

9. Otomatik Yağlama Sistemi Arızaları (Düşük Basınç)

Kızakların ve vidalı millerin yağsız kalması, kısa sürede binlerce liralık mekanik aşınmaya yol açar.

• Olası Nedenler: Yağ tankının boşalması, yağ pompasının arızalanması, sistemdeki filtrelerin tıkanması, ince yağlama borularında (rekordan) sızıntı veya tıkanıklık.
• Çözüm/Müdahale: Genellikle “LUBRICATION ALARM” veya “LOW PRESSURE” uyarısı verir. Önce yağ seviyesini tamamlayın. Pompanın belirlenen periyotlarda (örn. her 20 dakikada bir) çalıştığını gözlemleyin. Kızaklara ve vidalı mil yataklarına giden boru bağlantı noktalarında yağ birikintisi (sızıntı) veya tam kuruluk (tıkanıklık) olup olmadığını kontrol edin.

10. İşleme Hassasiyeti ve Yüzey Kalitesi Sorunları

Makine çalışıyor ama parça ölçüleri tutmuyor veya yüzey kalitesi bozuk çıkıyorsa, bu da ciddi bir arızadır.

• Olası Nedenler: Mekanik boşluk (backlash) oluşması, vidalı mil yataklarının (rulmanlarının) bozulması, aşınmış veya yanlış seçilmiş kesici takım, yanlış kesme parametreleri (devir/ilerleme), takım tutucuda (holder) salgı olması.
• Çözüm/Müdahale: Önce en basit olanı: kesici takımı değiştirin ve parametreleri (F/S) gözden geçirin. Sorun devam ediyorsa, komparatör saati ile eksenlerdeki boşluk (backlash) miktarını ölçün. Bu, daha ileri düzey bir bakım ve ayar gerektiren bir durumdur.

CNC Arızaları Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

S1: Tezgahım sürekli “Servo Alarm” veriyor. Sorun motorda mı yoksa sürücüde mi, nasıl anlarım?

C1: Bu, en sık karşılaşılan ikilemlerden biridir. İlk adım, sürücü (driver) üzerindeki alarm kodunu okumaktır. Kod, “Aşırı Akım” (Overcurrent) veya “Aşırı Yük” (Overload) ise, sorun genellikle mekanik bir sıkışma veya motorun kendisindedir. Eğer kod “Enkoder Hatası” (Encoder Error) veya “Haberleşme Hatası” (Communication Error) ise, sorun enkoder kablosu veya sürücünün kendisi olabilir. En sağlıklı yöntem (eğer teknik bilginiz yeterliyse ve makinede aynı eksenden bir tane daha varsa), çalışan eksenin motor/sürücüsü ile arızalı olanı çapraz deneme (cross-check) yapmaktır. Ancak bu işlem risklidir ve uzmanlık gerektirir. Emin olamadığınız durumda, CNC CARE teknik desteğini arayarak durumu anlatabilir veya arızalı parçayı (sürücü veya motor) test ve onarım için bize gönderebilirsiniz.

S2: CNC programını çalıştırdığımda “Alarm 004 – Adres Bulunamadı” (Address Not Found) alıyorum, bu ne anlama geliyor?

C2: Bu alarm (genellikle Fanuc ve benzeri kontrollerde), program satırında kontrol ünitesinin tanımadığı veya o an beklemediği bir harf (adres) olduğunu belirtir. Örneğin, G, M, X, Y, Z, F, S, T, I, J, K gibi standart adresler dışında bir harf kullanmak (mesela “O” harfi yerine “0” rakamını yazmak veya tam tersi) bu hataya neden olur. Bazen de, G kodundan sonra gelmesi gereken değerin unutulması (örn. G yazıp eksen değeri girmemek) bu hatayı tetikler. Programınızı alarmın verdiği satırda dikkatlice inceleyin, her harfin ve kodun standart G/M kod listesinde olduğundan emin olun.

S3: İş mili (spindle) yataklarının (rulmanlarının) ömrünün bittiğini işleme yapmadan nasıl anlarım?

C3: Spindle yatak arızasının birkaç net belirtisi vardır. Birincisi ve en belirgini sestir; iş mili dönerken normal çalışma sesinden farklı, uğultulu, “gıcırtılı” (whining/grinding) veya vuruntulu bir ses duyulur. İkincisi, aşırı ısınmadır; milin gövdesi kısa süreli çalışmada bile normalin üzerinde (el yakacak kadar) ısınabilir. Üçüncüsü, boşta çalışırken bile mili elinizle hafifçe yokladığınızda (yük bindiğinde) devirde dalgalanma veya zorlanma hissedersiniz. Eğer bu belirtiler varsa, makineyi zorlamak daha büyük bir revizyon masrafına yol açar. Yüzey kalitesinin bozulması veya parçada titreşim izleri (chatter marks) görülmesi ise son aşamadır.